Korniza ligjore më e rëndësishme që
rregullon aspekte të ndryshme të të drejtave dhe lirive të njeriut është Kushtetuta
e Republikës së Kosovës, Ligji për Mbrojtjen nga Diskriminimi, Ligji për Barazi
Gjinore, Ligji për Avokatin e Popullit, Ligji për Mbrojtjen dhe Promovimin e të
Drejtave të Komuniteteve dhe Pjesëtarëve të tyre në Republikën e Kosovës. Kushtetuta
e Kosovës i kushton të drejtave dhe lirive të njeriut dy kapituj të veçantë.
Të drejtat dhe liritë kryesore,
fillojnë me parimet e përgjithshme: dinjitetin e njeriut, barazia para ligjit,
të drejtën për jetën, e drejta e integritetit personal, ndalimi i torturës,
ndalimi i skllavërisë dhe punës së detyruar, e drejta e lirisë dhe sigurisë, e
drejta për gjykim të drejtë dhe të paanshëm, liria e lëvizjes, e drejta e
privatësisë, liria e shprehjes, të drejtat zgjedhore, mbrojtja e pronës, etj.
Të drejtat e njeriut dhe liritë themelore të garantuara me Kushtetutë
interpretohen në harmoni me vendimet gjyqësore të Gjykatës Evropiane për të
Drejtat e Njeriut. Të drejtat e komuniteteve dhe pjesëtarëve të tyre përfshijnë
garancitë që ndërlidhen me të drejtën e përcaktimit të tyre, të drejtën e
ruajtjes së identitetit, gjuhës, kulturës, të drejtën e arsimit në gjuhën e
tyre, të drejtën e përdorimit të simboleve të tyre, të drejtën për krijimin e
mediave në gjuhën e tyre, rregullimin e përfaqësimit në institucionet lokale
dhe qendrore shtetërore. Konform kësaj përcaktohen përgjegjësitë e shtetit,
përkatësisht të institucioneve të caktuara në kuptimin e garantimit dhe të
mbrojtjes së të drejtave dhe lirive të komuniteteve pakicë. Kushtetuta e Kosovës në shumë çështje ka përvetësuar standardet më të larta
demokratike ndërkombëtare në fushën e të drejtave dhe lirive të njeriut.
Kushtetuta e Kosovës garanton
zbatimin e drejtpërdrejtë dhe me përparësi të marrëveshjeve dhe instrumenteve ndërkombëtare
që kanë të
bëjnë me të drejtat dhe liritë e njeriut. Marrëveshjet dhe instrumentet ndërkombëtare që gjejnë zbatim të
drejtpërdrejtë në Kosovë janë:
1. Deklarata Universale për të Drejtat e
Njeriut;
2. Konventa Evropiane për Mbrojtjen e
Drejtave dhe Lirive Themelore të Njeriut dhe Protokollet e saj;
3. Konventa Ndërkombëtare për të Drejtat
Civile e Politike dhe Protokollet e saj;
4. Konventa Kornizë e Këshillit të
Evropës për Mbrojtjen e Pakicave Kombëtare;
5. Konventa për Eliminimin e të gjitha
Formave të Diskriminimit Racor;
6. Konventa për Eliminimin e të gjitha
Formave të Diskriminimit ndaj Gruas;
7. Konventa për të Drejtat e Fëmijës;
8. Konventa kundër Torturës dhe
Trajtimeve e Ndëshkimeve të tjera Mizore, Jonjerëzore dhe Poshtëruese; dhe
9.
Konventa e Këshillit të Evropës për
Parandalimin dhe Luftën Kundër Dhunës ndaj Grave dhe Dhunës në Familje, e
njohur si Konventa e Stambollit.
Çfarë janë të drejtat e njeriut? [1]
Sipas Zyrës së Komisionerit të
Lartë për të Drejtat e Njeriut të Kombeve të Bashkuara, të drejtat e
njeriut janë të drejta që ne i kemi si qenie njerëzore, ato nuk janë dhënë
nga asnjë shtet. Këto të drejta universale janë të qenësishme për të gjithë,
pavarësisht nga kombësia, gjinia, origjina kombëtare ose etnike, ngjyra, feja,
gjuha ose ndonjë status tjetër. Ato variojnë nga më themeloret - e drejta për
jetë - deri tek ato që e bëjnë jetën të vlefshme, siç janë të drejtat për
ushqim, arsim, punë, shëndet dhe liri. Deklarata Universale e të Drejtave të
Njeriut e miratuar nga Asambleja e Përgjithshme e OKB-së në vitin 1948, ishte
dokumenti i parë ligjor që përcaktonte të drejtat themelore të njeriut për t'u
mbrojtur në mënyrë universale. Deklarata Universale e të Drejtave të Njeriut
vazhdon të jetë themeli i të gjithë ligjit ndërkombëtar për të drejtat e
njeriut. 30 nenet e Konventës ofrojnë parimet dhe blloqet ndërtuese të
konventave, traktateve dhe instrumenteve të tjera ligjore aktuale dhe të
ardhshme për të drejtat e njeriut.
Deklarata Universale e të
Drejtave të Njeriut, së bashku me dy marrëveshjet: Marrëveshja Ndërkombëtare
për të Drejtat Civile dhe Politike, dhe Marrëveshja Ndërkombëtar për të Drejtat
Ekonomike, Sociale dhe Kulturore përbëjnë Projektligjin Ndërkombëtar të të
Drejtave Të Njeriut. Parimi i
universalitetit të të drejtave të njeriut është gur themeli i ligjit
ndërkombëtar për të drejtat e njeriut. Kjo parashtron se gjithë kanë të drejtë
të barabartë në të drejtat njerëzore. Të
drejtat e njeriut janë të patjetërsueshme. Edukimi mbi të drejtat e njeriut
parakusht për realizimin e të drejtave të njeriut, demokracisë dhe barazisë
sociale. Ngritja e nivelit dhe cilësisë së shërbimeve sociale nëpërmjet
fuqizimit e respektimit të të drejtave të njeriut është i rëndësisë së veçantë
për kohezion dhe integrim shoqëror.
[1] https://www.ohchr.org/en/what-are-human-rights
